تحولات منطقه

۱۹ مرداد ۱۴۰۲ - ۱۳:۱۶
کد خبر: ۹۰۳۷۰۱

مراحل و چگونگی نزول آیات حجاب

سیدمحمدحسن جواهری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

حکم حجاب به دلیل اهمیت و اقتضائات زمانه در چند نوبت و به تدریج نازل شد.

زمان مطالعه: ۲ دقیقه

مرحله اول: نهادینه شدن عفاف و حیا و ایجاد زمنیه لازم برای فرود حکم حجاب. این مرحله قریب به پانزده سال به طور انجامید.

مرحله دوم: حدود سال چهارم پنجم بعد از هجرت آیات 30 و 31 سوره نور که شامل حکم ابتدایی حجاب است، نازل شد. در این آیات به مردها و زن‌ها دستور داده شد چشم‌ها را درویش کنند و پاک‌دامن باشند. خانم‌ها نباید زینت‌های خود را آشکار کنند.

 پوششی که بر سر می‌اندازند را محکم به گونه‌ای ببندند که سر و گردن و گریبان را بپوشاند.

 نه تنها زینت‌های خود را آشکار نکنند بلکه کاری نکنند که نامحرمان بفهمند زینت دارند.

لباس‌های بدن نما نپوشند. دقت شود وقتی دامن یا شلوار به گونه‌ای است که خلخال پیدا نیست و آن‌ها باید پا زمین بکوبند که نامحرمان بفهمند خلخال دارند، یعنی دامنشان به قدری بلند است و یا شلوارشان به قدری بلند و گشاد است که خلخال پا پیدا نیست.

 بیشتر محارم در آیه 31 نام برده شده‌اند.

مرحله سوم: مدتی بعد شاید چند ماه بعد در حکمی، آیه 60 سوره نور حکم حجاب از زنان سالمند (القواعد من النساء) برداشته شد. زنان سالمند که تا آن موقع حجاب نداشتند مشروط به عدم خوآرایی با زیورآلات و آرایش از پوشیدن حجاب عفو شدند ولی به آن‌ها گفته شد که با کنار گذاشتن حجاب عفاف (البته درجات اولیه آن) کنار گذاشته شده است.

از این رو در ادامه آمده ولی اگر عفاف داشته باشند برایشان بهتر است، یعنی به جای حجاب از عفاف استفاده شده است.

دقت شود در این آیه تعبیر «ثیاب»‌ آمده که لباسی بوده که روی لباس‌های دیگر (شعار و دثار) می‌پوشیدند. در برخی روایات به خمار یا جلباب تفسیر شده. شاید چیزی بوده مانند مانتو.

 مرحله چهارم:‌ حدود دو سال یا دو سال و نیم بعد حکم نهایی حجاب با جزئیات مهی نازل شد. (آیه 59 سوره احزاب) در این آیه حدود حجاب نهایی به شکل زیبایی مشخص شده است. حجاب نهایی باید چیزی باشد که اولاً همه بدن را فرا گیرد.

ثانیاً بر بدن قرار گیرد.

ثالثاً‌: به بدن نچسبد. یعنی حجاب نهایی این ویژگی‌ها را دارد. لیکن پیش از نازل شدن حجاب نهایی می‌باید مقدماتی فراهم شود و مهم‌ترین آن‌ها ایجاد الگو بود.

به این منظور زنان پیامبر اکرم(ص) به عنوان الگو از شأن و ارزش ویژه‌ای برخوردار شدند. مطابق آیه 6 سوره احزاب به آن‌ها عنوان «مادری امت»‌ داده شد.

 در آیه 32 سوره احزاب و آیات قبل از آن گفته شد که زنان پیامبر(ص) مانند زنان دیگر نیستند و ثواب و عقاب آن‌ها مضاعف خواهد بود.

 در آیه 33 دستور داده شد در خانه بمانند (و قرن فی بیوتکن ...).  سپس دستور داده شد نه تنها در خانه بمانند بلکه چشم در چشم مردها قرار نگیرند و اگر کسی می‌خواهد چیزی از آن‌ها بگیرد باید از پس پرده باشد. یعنی زنان پیامبر اکرم(ص) پرده نشین شدند.

در نهایت خدا در آیه 59 سوره احزاب دستور داد:‌ به زنان و دختران و زنان مؤمنان بگو که «جلباب» بگیرند. جلبات دو ویژگی دارد: فراگیر است و همه بدن را می‌گیرد. دیگر اینکه بر بدن قرار می‌گیرد ولی به بدن نمی‌چسبد.

دقت شود در «یدنین علیهن» قاعده ادبی- بلاغی «تضمین» به کار رفته است که برخی مفسران از آن با «مجاز»‌ یاد کرده‌اند ولی صحیح همان تضمین است. ژرف‌ساخت عبارت این است:‌ «یدنین الیهن و یضعن علیهن»‌ یعنی جلباب هرچه هست:‌ بر بدن قرار می‌گیرد ولی به بدن نمی‌چسبد.

 برای تشویق به یکی از مهم‌ترین فواید حجاب نهایی اشاره می‌فرماید که زنان مؤمن با جلبات به ایمان شناخته می‌شوند و مورد تعرض قرار نمی‌گیرند. گویا جلباب با دو ویژگی مهم آن بسان یک حصار امن ایمن‌بخش زنان مؤمن خواهد بود.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.